Ο Ξερόκαμπος βρίσκεται 103km νοτιοανατολικά του Αγίου Νικολάου, 47km νότια της Σητείας και 69km ανατολικά της Ιεράπετρας. Όπως φαίνεται κι από τις μεγάλες αποστάσεις από τις μεγάλες πόλεις του Λασιθίου, ο οικισμός του Ξερόκαμπου είναι μια από τις πιο απομονωμένες περιοχές του νησιού. Η πρόσβαση γίνεται κυρίως μέσω του δρόμου που συνδέει τη Σητεία (και την Ιεράπετρα) με τη Ζίρο, ενώ υπάρχει και η δεύτερη επιλογή του ασφαλτόδρομου της Ζάκρου. Από τη Ζήρο, ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος περνάει αρχικά μέσα από καταπράσινα οροπέδια και εγκαταλελειμμένα μεσαιωνικά χωριά (Ετιά, Χαμαίτουλιο). Στη συνέχεια η διαδρομή γίνεται φιδίσια με μοναδική θέα στο Λιβυκό και διέρχεται κοντά από το άγριο φαράγγι του Λαμνωνίου.
Στον Ξερόκαμπο το τοπίο είναι πραγματικά άνυδρο και απόκοσμο, ενώ χαρακτηρίζεται από γυμνά βουνά και βραχόκηπους με θάμνους και θυμάρια, ενώ σε μερικά σημεία υπάρχουν στριμωγμένοι λίγοι ελαιώνες. Δίπλα στη θάλασσα έχει αρχίσει να ξεπροβάλει δειλά δειλά ένας μικρός τουριστικός προορισμός, ιδανικός για χαλαρές διακοπές. Στον οικισμό θα βρείτε αρκετά δωμάτια, ενώ θα βρείτε mini market και ταβερνούλες. Αν θέλετε φαρμακείο, κρεοπωλείο και πρατήριο καυσίμων μπορείτε να βρείτε στη Ζάκρο (15’ με το αυτοκίνητο), ενώ για ΑΤΜ θα πρέπει να πάτε μέχρι τη Ζήρο (30’).
Στον Ξερόκαμπο η αγριότητα του τοπίου έρχεται σε άμεση αντίθεση με την ήρεμη θάλασσα και τις καταγάλανες παραλίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε μια μικρή έκταση θα βρείτε πραγματικά όλα τα είδη παραλιών, καθώς υπάρχουν παραλίες με βράχια, πλακούρες, χοντρά βότσαλα, ψιλό βοτσαλάκι, ξανθή άμμο, άσπρη άμμο και καταγάλανα νερά, ενώ δεν λείπει και ο πολύ λεπτός άργιλος για τους λάτρεις του φυσικού σπα! Αποφασίσαμε να σας τις παρουσιάσουμε όλες μαζί σας μια ενιαία ενότητα, κι όχι να τις χωρίσουμε σε διαφορετικές παραλίες.
Οι παραλίες
Η πρώτη παραλία του Ξερόκαμπου από τα δυτικά είναι το
. Εδώ σχηματίζεται ένα φυσικό λιμάνι με ήρεμα νερά που δένουν οι ντόπιοι τις βάρκες τους, ενώ θεωρείται και καλός ψαρότοπος. Στο Λιμανάκι υπάρχουν 2-3 αλμυρίκια, που μπορούν να σας προσφέρουν σκιά, ενώ η παραλία έχει πέτρες και άμμο. Επίσης, υπάρχει μια υποτυπώδης γλίστρα για να ρίξετε το σκάφος σας, ενώ κι ο δρόμος μέχρι το λιμάνι είναι καλός χωματόδρομος. Εδώ ξεκινάει και το μονοπάτι που οδηγεί στην παραλία της Αγίας Ειρήνης.
Παίρνοντας τον δρόμο από το Λιμανάκι για τον οικισμό του Ξηρόκαμπου, στα 100m θα δείτε έναν απόμερο κόλπο με ψιλό σταχτί βότσαλο, πολύ κοντά στο μοναδικό σπίτι της περιοχής κι έναν άλλο μικρότερο κόλπο δίπλα του. Η περιοχή λέγεται
και υπάρχει ένα πέτρινο μονοπάτι για τη παραλία, η οποία περιστοιχίζεται από ψηλούς βράχους. Το τοπίο τριγύρω είναι μαγευτικό με τα τεράστια άγρια βουνά από πίσω σας, το ήρεμο λιμανάκι στα δεξιά σας και τα τρία νησάκια των Καβάλων στα αριστερά σας.
500m ανατολικότερα θα συναντήσετε τα πρώτα ξενοδοχεία της περιοχής και τη μεγάλη
, που είναι και η μεγαλύτερη παραλία της περιοχής. Λέγεται ότι το όνομα αποτελεί παραφθορά του μάνα γη. Η παραλία, γνωστή στους επισκέπτες ως Αμάτου (ενώ η Αμάτου είναι στο λιμανάκι), είναι μια υπέροχη παραλία με λευκή άμμο και καταγάλανα νερά, η οποία προστατεύεται στα ανατολικά από το ακρωτήριο Τράχηλος, στην άκρη του οποίου υπάρχει μια φωκοσπηλιά. Κατά μήκος της παραλίας, όπου φτάνει πλέον ασφαλτοστρωμένος δρόμος, υπάρχουν αρκετά αλμυρίκια, ενώ δεν υπάρχει κάποιο οργανωμένο σημείο. Απέναντι υπάρχουν οι μεγάλες νησίδες των Καβάλων ενώ στα δυτικά μπορεί κάποιος να διακρίνει εύκολα το Κουφονήσι. Στη παραλία αυτή έμεινε για ένα ολόκληρο καλοκαίρι το θρυλικό ωκεανογραφικό σκάφος Καλυψώ του Jacques Yves Cousteau.
Περνώντας το Ακρωτήριο Τράχηλος θα βρεθείτε στην κύρια περιοχή του Ξερόκαμπου, την Άμπελο, όπου είναι κτισμένος ο οικισμός, αλλά και τα περισσότερα δωμάτια και ταβέρνες. Εδώ μπορείτε να διακρίνετε στο λόφο την γραφική εκκλησία του Αγίου Νικολάου με τον γαλάζιο τρούλο αλλά και τα ερείπια της ελληνιστικής πόλης Άμπελος. Κοντά στην εκκλησία, στη βάση του ακρωτηρίου Τράχηλος, ξεκινούν
που σχηματίζονται σε πολλούς συνεχόμενους μικρούς κόλπους. Η πρώτη παραλία λέγεται Γεροντόλακκος ή Άγιος Νικόλαος (λόγω της εκκλησίας). Το όνομα Γεροντόλακκος σημαίνει Ιερός Λάκκος (κι όχι λάκκος του γέρου) και προφανώς προέρχεται από κάποιο ιερό που υπήρχε στην Ελληνιστική πόλη. Μετά τον Γεροντόλακκο θα συναντήσετε μια στενή παραλία που περιτριγυρίζεται από αρκετά βράχια. Τα βράχια έχουν αργιλώδη πετρώματα και γι’αυτό το λόγο θα δείτε πολλούς να κάνουν αμμόλουτρα και μασάζ στην παραλία με τον πηλό! Η παραλία αυτή ονομάζεται, μαντέψτε, ...
. Μετά την Άργιλο υπάρχει ένας μικρός κόλπος με ξανθή άμμο, δίπλα στον οποίο υπάρχουν αρκετά δωμάτια και ταβερνούλες. Ο κόλπος είναι γνωστός στους ντόπιους ως
. Παραδίπλα υπάρχει μια μεγάλη προστατευόμενη περιοχή με κρινάκια της άμμου. Από εκεί η ακτή γίνεται περισσότερο βραχώδης και εκτείνεται βορειοανατολικά.
Μετά από 500m θα συναντήσετε ένα από τα πιο περίεργα τοπία για τα δεδομένα της Κρήτης. Εδώ θα δείτε μια τεράστια ξερή αλυκή δίπλα στη θάλασσα. Μπορεί να μην σας ενθουσιάσει, αλλά αν έρθετε εδώ την άνοιξη ή το χειμώνα, τότε θα καταλάβετε τη τεραστια σημασία της.
, όπως λέγεται, το χειμώνα πλημμυρίζει με νερό, δημιουργώντας μια μικρή λιμνοθάλασσα. Σε αυτή τη λιμνοθάλασσα αναπτύσσονται χιλιάδες μικροοργανισμοί, κάνοντας την ιδανικό καταφύγιο για εκατοντάδες αποδημητικών πτηνών που ξαποσταίνουν εδώ, περιμένοντας τον άνεμο να κοπάσει για να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Έτσι δεν αποκλείεται να δείτε ερωδιούς, γεράκια αλλά και
! Πράγματι, η καλύτερη εποχή για να επισκεφτείτε τη περιοχή είναι η άνοιξη, όταν έχει νερό η λίμνη αλλά και όταν έχουν ανθίσει τα πάντα τριγύρω.
Βόρεια της Αλατσολίμνης σχηματίζεται μια παραλία με μεγάλες κροκάλες, τον
, όπου μπορείτε να φτάσετε με αυτοκίνητο, οδηγώντας κατά μήκος του χειμάρρου της περιοχής. Δεν είναι ιδιαίτερη, αλλά είναι σίγουρα πολύ ήρεμη και απομονωμένη.
Αν συνεχίσετε να οδηγάτε προς τα βόρεια κατά μήκος της ανατολικής πλευράς του χειμάρρου, θα βρεθείτε στην έξοδο του φαραγγιού Κατσουνάκη, μέσα σε έναν μεγάλο πετρότοπο που περιτριγυρίζεται από άγρια βράχια αλλά και εκπληκτικές αμμοθίνες. Αν αφήσετε το αυτοκίνητο σας σε κάποιο πλάτωμα, μπορείτε να διασχίσετε τις αμμοθίνες και μετά από 2-3’ θα βρεθείτε στην εκπληκτική παραλία
με τα καταγάλανα νερά και τους υπέροχους βράχους στα ανατολικά. Στη παραλία δεν υπάρχει σκιά, ενώ πολύ πιθανόν να είστε μόνοι σας. Η παραλία αυτή, η τελευταία του Ξηρόκαμπου, είναι καταφύγιο για τις σπάνιες χελώνες caretta caretta, όπως κι όλες οι αμμουδιές του Ξερόκαμπου. Επίσης, στις αμμοθίνες φυτρώνει το σπάνιο λευκό κρινάκι της άμμου, το οποίο ανθίζει κυρίως τον Σεπτέμβρη, γεμίζοντας την ατμόσφαιρα με ευωδίες.
Εάν έχετε το κουράγιο μπορείτε να περπατήσετε βόρεια, κατά μήκος της βραχώδους ακτής για 1km, ώσπου να συναντήσετε ένα μικρό φιόρδ με μια μικροσκοπική παραλία με βότσαλο στο μυχό του. Η παραλία
(ή Ρούσσο Σκίσμα), όπως ονομάζεται, περιτριγυρίζεται από σαθρό έδαφος με κοκκινόχωμα, γι'αυτό απαιτείται προσοχή καθώς θα κατεβαίνετε στη θάλασσα (αν δεν έρθετε με σκάφος). Είναι πολύ καλά προστατευμένη από τον άνεμο, αλλά κι από τα αδιάκριτα βλέμματα. Επίσης, το Ρουσσόσπασμα οφείλει το όνομα του στο γεγονός ότι το φιόρδ μοιάζει σαν σπάσιμο στο κόκκινο χώμα της περιοχής (ρούσσος=κόκκινος).
